NEOLİTİK ÇAĞDA BATI MİMARLIĞI

               NEOLİTİK ÇAĞDA BATI MİMARLIĞI

  Batıda ilk köy evlerinden itibaren binaların genellikle yuvarlak ve oval planlı olduğu,her birinin birbirinden uzak ve bağımsız olduğu görülür.Evler yuvarlaksa genelde tek odalıdır ve yüksek tavanlıdır.Bu tip evler Yunanistan Orkomenos bölgesinde ortaya çıktı.Yine Yunanistan'da Diminis bölgesinde dikdörtgen planlı ev kalıntısı bulundu.Doğu ve Orta Avrupa evlerinin çoğunlukla dikdörtgen planlı olduğu görülür.İnşaatta çamur sıva amaçlı kullanılır.Çatılar düz değil iklime uygun olarak sivridir.İsviçre ve İskandinavya'daki buluntulardan bu bölgedeki ilk kulubenin üzerinin kil ile sıvalı ağaç dallarıyla kaplı olduğu görüldü.Neolitik çağda kulubelerin yanında meydana gelen ilk mimari anıt MEGALİTlerdir.Batıdaki ilk mimari anıtlardandır.Dinsel ve büyüyle ilgili anlamları vardır.Aynı zamanda batıda ilk dinsel anıt binalardır.Bu yapılara megalit kültüre megalitik kültür denir.Megalit kelimesi büyük taş anlamına gelir.Bu yapılar aynı zamanda mezardır.Megalit yapılar iki grupta incelenir:
  İlki çok sayıda kesilmiş ve düşey olarak dikilmiş serbest halde duran taş sütunlardır.Dayanıklık gerektirmeden ayakta durur.Bunlara MENHİR denir.Keltçede menhir uzun taş demektir.Megalitik düzenleme genelde Kuzey Avrupada görülsede en eskisi Fransa'dır.Menhirlerin ölü insanların ruhuna devamlı bir barınak olarak dikildiği sanılır.3'te ikisi toprak altında bırakılır.Doğayla insan arasında birleştirici olması amaçlanır.Eğer menhirler bir doğru üzerinde dizilirse ya da daire şeklinde sıralanırlarsa bunlara KROMLEK denir.
   Megalitik yapıların ikincisi DOLMENlerdir.Kuzey Avrupada bulunan megalitik yapılardır.İki ya da dört dikilitaşın üzerine yassı taşların örtülmesiyle oluşturulan odalardır.Dolmenlerin içindeki kemik,alet,diğer kalıntılara bakılarak mezar olarak yapıldığı ancak şimdi toprak tümsekle örtülü olduğu görülmekte.Dolmenler mezar odasıdır.Mezar odasının üstü toprakla örtülürse ortaya çıkan tepeciklere TÜMÜLÜS denir.Toprak yığılarak oluşmuştur.HÖYÜK ise çok eski bir yerleşme yerinin zamanla toprak örtülü bir tepe biçimine gelmiş halidir. 3 tip dolmen vardır:
  
BASİT DOLMEN:Ayakta iki ya da birkaç taş üstüne yerleştirilmiş yatık durumdaki büyük taştan oluşur. Bazen tümülüsle örtülü olabilir.

 KUBBELİ DOLMEN:Harçsız taşlarla örtülü kubbe yer alır.Yunanistan'da TOLOS denilen bu inşaata Fransa ve İrlanda'da da rastlanır.

  ÖRTÜLÜ(KORİDOR) DOLMEN:Geçitten ibarettir.

         STONEHENGE
  MÖ. 2000-1500 yıllarında yapıldı.Tarih öncesi bütün megalitik yapılar arasındaki en bilineni İngiltere'deki Salisburu yakınlarında bulunan Stonehenge'dir.
Tarih öncesi ilk anıt örneklerindendir.6 metre yüksekliğinde dairesel sütun dizisi oluşturacak şekilde dizilmiştir.Taşlardan oluşur.Yıldız gözlem evi olarak kullanıldı.Toplanma kutlama yeri olduğu düşünülmektedir.

  İskoçya'nın en büyük adası Orkney adasında neolitik dönemden kalma on adet evi barındıran SKARA BRAE yerleşim birimi bulunmuştur. Köydeki kazılarda insan kemikleri,dini tören eşyaları bulundu.

1850 yılında şiddetli fırtına sonucu köyün üstündeki yapı uçuyor ve tesadüfen bulunuyo.Masa yatak gibi eşyalar taştan yapılmıştır.Duvarları kısmen yıkılmıştır.Kulubelerde balina  kemiği bulundu.Köydeki evlerin örtü sisteminin balina kemiklerinin taşıdığı saman ya da kamıştan oluştuğu sanılmaktadır.

    NEWGRANGE MEZARI:İrlanda'da Dublin'de bulunur.MÖ.3100 yıllarına ait mezar.Giriş geçidi öylesine planlanmıştır ki kış yıldönümünde (21 aralık) güneş ışınları mezar odasının derinliklerine ulaşır.

   
  GGANTİJA TAPINAĞI:Malta Gozo adasında bulunmakta.Megalitik bir neolitik tapınak.MÖ.3600-2500 yıllarında yapıldığı sanılmakta.Dünyanın en eski tarihli yapılarından.UNESCO dünya kültür mirası listesindedir.

GGANTİJA'NIN DIŞ DUVARI

NEOLİTİK ÇAĞDA DOĞU MİMARLIĞI

             NEOLİTİK ÇAĞDA DOĞU MİMARLIĞI
  
Yakın doğu neolitiğinin oluşum bölgesi güneyde Filistin'den başlayarak İsrail ,Suriye,Kuzey Irak,Batı İran ,İç Anadolu ,Kıbrıs'ı içine alan yerdir.
Burada yaşayan insanlara birbirleriyle bilgi ve teknoloji paylaşarak neolitik kültürü geliştirdiler.
  NATUF KÜLTÜRÜ:Filistin MÖ. 9-7 bin yılları arasında gelişti.
Filistin ve Ürdüne göç eden kabileler önceleri açık mağaralarda ya da mağara kabuklarında yerleşti.
Doğal örtüsü olmayan yerlerde ev yaptılar.
Kazılar sonucu Eynan'da 7 m. çapında yuvarlak evlerden oluşan 50 evlik bir köy ortaya çıkarıldı.
Bu evlerden günümüze yalnızca 1 metre yüksekliğinde sıvalı taş duvarlar kaldı.
Bunların üstünün kamış ya da hasırlarla örtülü olduğu zeminin topraktan oluştuğu içinde ocak olduğu anlaşıldı.
Eriha'da kerpiçten yapılmış yuvarlak evler bulundu.
Bunların temelleri ise taştan olup Eyvan'daki evlerden daha gelişmiştir.
Girişleri basamaklı olup çoğu yuvarlak ve oval olan bu evler tek veya 3 odalıdır.
Beidha Bölgesinde yapılan kazılarda bir köy ortaya çıktı.Köydeki evler birkaç odada oluşuyor.Evlerin yanlarında dükkanlar bulunmaktadır.
Ev odaları 6-9 metre çapındadır ve ocak bulunur.

    MEZAPOTAMYADA HASUNA VE HALAF KÜLTÜRLERİ

HASUNA KÜLTÜRÜ:Irak'ın kuzeyinde Diclenin sağ kıyısı yakınında Musul şehrinin aşağısında arkeolojik sit alanı 2.dünya savaşından hemen sonra Amerikalı arkeologlarca kazıldı.
Neolitik ve kalkolitik dönemden kalma bir köy ortaya çıkarıldı.
Tarım ve hayvancılığın gelişmiş olduğu anlaşıldı.
Hasuna bölgesinde çok sayıda dikdötgen odanın olduğu anlaşıldı.
Duvarlar kerpiç,zemin hasır örtülü ayrıca evlerde fırın ve depo çukurlarının bulunduğu anlaşıldı.

HALAF KÜLTÜRÜNÜN ÇAĞDAŞI,HASSUNA KÜLTÜRÜYLE BİRLİKTE COĞRAFİ YAYILIMI

HALAF KÜLTÜRÜ:Kuzey Suriye ,Kuzey Irak ile Türkiye'nin güney anadolusunda yaygın.Halaf döneminde büyük ve küçük yerleşmeler var.Büyük yerleşmelerin etrafı büyük savunma duvarlarıyla çevrili,tarımın olduğu yönetim merkezi konumunda.Küçük yerleşimlerde daha çok çiftlik bulunmaktadır.Halaf döneminde toplumlar avlu ve sokaklarla birbirinden ayrılan yuvarlak ve dikdörtgen yapılar inşa edilmiştir.Halaf mimarisinin belirleyici ögelerinden biri olan yuvarlak yapılar arkeolojiye 'tholos' adıyla girdi.Dikdörtgen planlı giriş ve yuvarlak planlı ana odası olan yapı.Hem yuvarlak hem dikdötgen planlı bu yapı birimleri taş temelli,yığma duvarlı,sıvalıdır.
Üstleri kubbe ile örtülmeyi düşünülen yapıların çapları 4-10 metre arasında değişir.
Ölüler tabanlara açılmış basit deliklere büzülmüş halde gömülür.Halaf dönemi çömlekçi ustaları yaptıkları uygulamalarla çanak çömleği ileri düzeye taşıdılar.Halaf kültürünün özgün ürünü boyalı bezeli kaplardır.Hayvancılık,dokumacılık,gelişmiş tarımın yaygın olduğunu gösteren bir çok alet bulunmuştur.

PİŞMİŞ TOPRAK KADIN İDOLLERİ

HALAF ÇANAK ÇÖMLEĞİ

TELL HALAF KAZILARINDAN